Илија Велев

Кон 5-годишниот јубилеј на веб-порталот при Проектот Растко – Македонија

(10 декември 2007 – 10 декември 2012 година)

Почитувани,

Точно пред 5 години, на ден 10 декември 2007 година, кога во приквечерието градот Струмица го навестуваше прославувањето на празникот посветен на Петнаесетте Тивериополски (Струмички) свештеномаченици како светители заштитници на Струмица и на нејзината околина, ја имав личната исклучителна чест да бидам во својство на промотор – предвесник на отворањето на македонскиот национален Веб-портал при меѓународниот Проект – Растко, проектиран и предводен од страна на потврдениот пријател на Македонија, господинот Зоран Стефановиќ, кој истовремено е и претседател на Културната електронска мрежа „Растко“.

Во овој момент на дистанца од почетниот настан се буди нашето чувство на искреност дека заедно со македонскиот тим сподвижници на идејата Горан и Софија Тренчовски најавата ја пренесовме пред аудиториумот многу скромно и без презасилени зборови. Но нашата свесност за значењето на почнувањето ваков амбициозен подвиг понуди ветување за плоден и интересен проект, преку кој пред широката светска јавност ќе се анимира и ќе се афирмира актуелниот македонски творечки и истражувачки потенцијал од разновидни области. Можеби на многумина од оние што беа присутни на промоцијата доволно и не им беше јасно за природата и за карактерот на овој значаен Проект со веќе афирмирани неколку повеќеслојни национални Веб-портали, во чијашто основа се концентрира огромен фонд на електронска библиотека – достапна во сите средини од светот и до секое лично место на консументите. Брзата популарност и распространетоста на ваквиот електронски вид на умрежување секако дека се должеше, а и се должи поради фактот што за секој корисник услугите од односнава електронска библиотека се слободни за пристап, без какви и да се материјални надоместоци. Особено за македонската страна првичниот предизвик за вклучување со сопствен национален Веб-портал требаше да биде поголем од причина што во македонската културна и научна средина електронското издаваштво и електронското умрежување за размена на податоци и изворно градиво беше во самиот зародиш на исчекорување во сферата на масовната култура и во релациите на интеркултурната комуникација. Пред сè големиот ентузијазам и професионалноста на управителката и уредничка на Проектот Растко – Македонија г-ѓа Софија Тренчовска придонесоа нашите првични скромни најави при промовирањето денес да добијат веќе оформен формат на престижен национален Веб-портал, со завидно богата електронска библиотека, што клони кон доближување на бројката од 500 библиографски единици, со исполнување на содржини што би достигнале приближно 20 000 страници, како и со авторство на околу 200 еминентни и млади пројавени творечки и научни имиња.

Значењето на овој македонски национален Веб-портал е многу понаглесено кога се има предвид фактот дека македонската културна или научна средина во континуитет никако не успева да ги сублимира културните и научните достигнувања преку заокружени енциклопедиски или друг вид на макро-проектни ангажмани. При отсуство на довршена македонска енциклопедија, на проектно дефинирана национална историја, на релевантни антологизирани творечки вредности, на сè помалобројните издавачки потфати за избрани или собрани дела од еминентните македонски творци од сите области на творечко произнесување, во таквиот случај електронската библиотека на Веб-порталот при Проектот Растко – Македонија нужно се стави во позиција да ја пополнува ваквата празнина и да му помага на македонското непотврдено искуство да се интегрираат националните научни и културнотворечки резултати на едно место. На извесен начин своевидно поместување се случи во 2008 година, кога во Република Македонија се реализира издавачкиот макро-проект 130 томови Македонска книжевност. На чекор со овој државен и национален Проект и Веб-порталот при Проектот Растко-Македонија ги отвори широко хоризонтите пред светскиот читателски аудиториум за познавање и за препознавање на македонските научни и културнотворечки вредности како белег на македонскиот современ и културноисториски идентитет. Во оваа промотивна пригода секако дека има нужност да се истакне и тоа дека, ваквите електронски произнесувања целосно се поистоветуваат со актуелните процеси на глобализација, кога европската интеграција го гради современиот европоцентризам со тенденцијата за културно прелевање меѓу народите. Токму и европската мрежа на електронските библиотеки при Проектите Растко дава исклучителен придонес во запознавањето и во доближувањето на научните, културните и на творечките искуства кај современите народи, со што се овозможува тие да се наоѓаат суверено Едни до Други и Едни со Други. На тој начин се истакнува но и се реализира главната цел на Културната мрежа „Растко“ и на нејзиниот претседател г-динот Стефановиќ – да се сопостават на едно место сличностите и различностите на традициите и на културите произнесени од современите народи, кои низ историјата се проткајувале во опстојувањата на големите империи преку глобалните културноисториски искуства. Следствено на тоа, ниеден современ народ нема право да претендира дека е единствен наследник на општите цивилизациски вредности на минатото, од чиишто извори треба да се напојуваат сите основоположени современи традиции. Точно со ваквите димензии на космополитизмот и на истакнувањето на глобалните вредности за да се потврдуваат националните културни достигнувања како традиција и како идентитет Културната мрежа „Растко“ е на чекор со новото време на глобализацијата.

Токму и петгодишното воспоставено искуство на националниот Веб-портал при Проектот Растко – Македонија ретко во однос на која и да е најпрестижна светкска библиотека и нуди подеднаква шанса на македонската научна и културна реализација да се анимира и да се афирмира на јавната и отворена светска сцена, без инфериорноста нејзината традиција да бива притемнувана, присвојувана или посвојувана од една, друга или трета асимилаторска маршута. Можеби и спознавањето на ваквата улога на овој вид Веб-портал ги мотивираше соработниците на Проектот Растко – Македонија безрезервно да ги мобилизираат усилбите ова македонска електронска библиотека да стане една од најбогатите во макро-проектот Растко. Едноставно, на македонскиот автор му се овозможува да биде прочитан и критички вреднуван од мошне широк читателски и стручно проследувачки аудиториум. Затоа и посетеноста е мошне интензивна, а голем дел од презентираниот фонд од книги, студии или прилози се критички и научно толкувани, интерпретирани или цитирани. Нема да претераме ако истакнеме дека Веб-порталот на Проектот Растко – Македонија веќе прераснува во своевидна Википедија за интервентно пребарување на информации од македонската историографија, култура, творештво и сл.

Импозантната бројка на објевени книги, студии и прилози се објавувани интегрално или во форми на избори на изворен дијалект или на книжевен македонски јазик, како и во форма на преводи на англиски јазик. Во која и да е форма, или на кој и да е јазик приопштен определен научен, творечки или публицистички труд тој е поставен на отворената трансверзала да комуницира со научната, културната или со популарната читалска јавност на сите меридијани од светот – зашто интернет-комуникацијата светот го собира на една седофатна плоча што овозможува интересот за што и да е да бива брзо достапно и брзо дофатливо. Главно се поставени дела од различна предметна, жанровска и структурна форма, при што во самата електронска библиотека се врши класификација за полесна информација и пристап до областите и до творечките форми што ќе бидат предмет на интерес на интернет-посетителите на Веб-порталот. Сепак ќе мораме во тој однос да бидеме и малку покритични со добра намера да сугерираме при класификацијата да се пристапува со поголема концентрација на прецизност. Во македонскиот Веб-портал застапените електронски единици се групирани циклусно во областите подредени азбучно: антропологија и етнологија, археологија, богословија, драма и театар, историја, книжевност (наука за книжевноста и уметничка книжевност), музика, стрип, филм и телевизија, филологија и лингвистика, филозофија, фотографија и периодичното издание за книжевност и култура „Акт“ - во континуитет од неговиот број 25 до бројот 46.

Како што се гледа од досега истакнатото станува збор за македонски национален Веб-портал со своевидно складирање и репрезентирање на духовното и на културното наследство, но и на современото творечко искуство од Македонија, што претставува своевидна културна меморија и традиција - или автентичен современ творечки изблик во македонското себепрепознавање и себеидентификување. Денешното истакнување на петгодишниот јубилеј не треба да се нагласува како опстојување, туку како пловен бран што се очекува во иднина да донесе многу побогат корпус во ова своевидно македонско складиште за чување на културното наследство и на современите творечки доживувања. Очекуваме уште поамбициозни циклуси со складирање на избрани или собрани дела од истакнати македонски творци и истражувачи, презентирања на артефакти од македонското културно наследство, оригинални писмени споменици, разни предметни дати-бази, библиографии, авторски творечки портрети, фрескосликарски ансамбли, илустрации од иконописното наследство, своевидни архиви од филмската, театарската или фолклорната традиција во Македонија, своевиден архивски фонд со сведоштва и материјали за Струмица и струмичко, итн., итн.

Почитувани присутни,

Денес сме пред вас уште еднаш да го охрабриме постоењето на овој Проект со длабока увереност дека истиот има далечна иднина на опстојување и мошне значајна улога во афирмацијата на македонскиот современ, но и традиционален духовен и културен живот. Ваквите форми на духовно и на културно себепотврдување и себеидентификување не можат да ги подместат или да ги преиначат ниту најагресивните политички средства за асимилација и за себеоттуѓување. Сите историски цивилизациски искуства го потврдиле ваквиот неприкосновен факт. Затоа на Софија Тренчовска - уредничката на Веб-порталот при Проектот Растко – Македонија и на претседателот на Културната мрежа „Растко“ г-динот Зоран Стефановиќ им ги упатуваме јавните честитки и јавното признание за досегашните постигнати евидентни успеси, со надеж и со желба тие да останат трајни и влијателни во европскиот и во светски глобален хоризонт.

Струмица, 10 декември 2012 година.